Qara qızılın qiyməti və manatın gələcəyi ilə bağlı proqnoz

Neftin qiymətinin son həftələrdəki yüksəliş meyli Azərbaycan əhalisində 2 mühüm sual doğurub. Birincisi, bu qiymət artımı davamlı olacaqmı? İkincisi, neftin qiymətinin yüksəlməsi özünü manatın məzənnəsində necə təcəssüm etdirəcək və ya etdirəcəkmi?

Bu suallara cavab verən iqtisadçı-ekspert Qalib Toğrul bildirib ki, Beynəlxalq Enerji Agentliyinin hesabatından sonra (hesabatda 2016-cı ildə və 2017-ci illə bağlı gündəlik tələbin artacağı, OPEK-in bazara çıxardığı neftin həcminin 2016-cı ildə dəyişməyəcəyi, gələn il isə az da olsa, azalacağı proqnozlaşdırılır) neftin qiyməti artmağa başlayıb.

Ekspertin sözlərinə görə, qiymətdəki qımıldamalar Rusiya, Venesuela və Səudiyyə Ərəbistanını apreldəki kimi oxşar bəyanatlar verməyə həvəsləndirib. Hər 3 ölkənin yüksək rütbəliləri (prezident və baş nazir səviyyəsində) neftin təklifinin tənzimlənməsi ilə bağlı müzakirələrin yenidən başlanmasını istisna etməyiblər. Bu amilin də bazara qısamüddətli psixoloji təzyiqi qaçılmazdır.

Lakin onun fikrincə, əksər ekspertlər ortamüddətli dövrdə qiymətin artacağına ümidsiz yanaşır: "Çünki ABŞ-ın yüksək neft ehtiyatları neftin qiymətini daimi təzyiqdə saxlayır. OPEK-in bazara çıxardığı neftin həcminin əhəmiyyətli şəkildə azaldılması ilə bağlı razılaşmaların olacağı isə inandırıcı görünmür".

Q.Toğrul qeyd edib ki, hazırki qiymət artımı İranın xeyrinə işləyir: "OPEK-in son hesabatına əsasən, İran iyulda gündəlik neft hasilatını əvvəlki 3 aydakı 3,45 mln. göstəricisinə qarşı 3,63 mln. barelə çatdırıb. Göründüyü kimi, İran gündəlik hasilatı sanksiyalardan öncəki 4 milyon barelə çatdırmaqda qərarlıdır. Hazırkı dövrdə qiymətlərin artımı ilə bağlı istənilən addım İranın xeyrinə işləyəcək".

İqtisadçı bildirib ki, buna baxmayaraq, OPEK ölkələrinin hasilatı dondurması real görünmür. Onlar hətta indiki halda belə kartelin bazardakı payının azalmasından çox narahatdırlar: "ABŞ-ın neft hasilatını artırması ilə bağlı faktor da qiymətlərin yüksəlməsinə və OPEK-in razılaşmasına neqativ təsir göstərən amillərdəndir. Bu şərtlər daxilində ilin sonuna kimi neftin qiymətinin kəskin yüksəlişi gözlənilmir. İndiki qiymət artımının da uzun sürməyəcəyi proqnozlaşdırılır. Proqnozlara inansaq, bir barelin orta qiyməti bu ilin 3-cü rübündə 45 dollar, 4-cü rübündə isə 40 dollar olacaq".

Ekspert hesab edir ki, neft qiymətlərinin hazırkı yüksəlişi manatın dollara nəzərən möhkəmlənməsini az şərtləndirir: "Neftin qiymətindəki 5-6 dollarlıq dayanıqsız yüksəlişin Azərbaycanda manatı möhkəmləndirəcəyi real deyil. Rusiya kimi ölkələrdə belə eniş və yüksəlmələr milli valyutanın kursunda kiçik də olsa, dəyişikliklərə yol açsa da, Azərbaycanın milli valyutasının tam olaraq üzən kursa keçməməsi və qonşu ölkə ilə müqayisədə kiçik neft istehsalçısı olmağımız yaxın dövrdə manatın kursunda əhəmiyyətli müsbət dəyişikliyin olmasını istisna edir".