Məsud Pezeşkian

Məsud Pezeşkian İranlı siyasətçi, kardiocərrah və islahatçıdır, 2024-cü ilin iyulunda İran İslam Respublikasının doqquzuncu prezidenti seçilib. Əvvəlki prezidentin helikopter qəzasında faciəli şəkildə həlak olmasından sonra onun prezident seçilməsi həm ölkə daxilində, həm də beynəlxalq miqyasda böyük maraq doğurub. Mülayim baxışları və islahatlara sadiqliyi ilə tanınan Pezeşkian İranın mürəkkəb geosiyasi mənzərəsində əsas fiqura çevrilib. Bu məqalə onun bioqrafiyasını, siyasi karyerasını və son inkişafları araşdırır.

Erkən İllər və Təhsil

Məsud Pezeşkian 1954-cü il sentyabrın 29-da Qərbi Azərbaycan vilayətinin Mahabad şəhərində dindar bir ailədə anadan olub. Azərbaycanlı və kürd kökləri olan ailəsi onun siyasi baxışlarının formalaşmasında və İranın azlıq icmalarında dəstək qazanmasında mühüm rol oynayıb. Mahabadda orta məktəbi bitirdikdən sonra 1973-cü ildə Urmiya Kənd Təsərrüfatı Akademiyasından qida sənayesi üzrə diplom alıb. 1975-ci ildə təbiət elmləri üzrə kursu da başa vurub. Tibbə olan marağı Zabol şəhərində məcburi hərbi xidmət zamanı yaranıb və bu, onu Təbriz Tibb Elmləri Universitetinə daxil olmağa vadar edib. 1985-ci ildə burada ümumi təbabət üzrə diplom alıb. Daha sonra Təbrizdə ümumi cərrahiyyə, Tehranda isə Tibb Elmləri Universitetində kardiocərrahiyyə üzrə ixtisaslaşmışdır.

İran-İraq Müharibəsi (1980–1988) zamanı Pezeşkian hərbi həkim kimi xidmət edərək cəbhədə tibbi briqadaları əlaqələndirib. Bu təcrübə onun böhran şəraitində işləyə bilən lider kimi reputasiyasını möhkəmləndirib. Müharibədən sonra tibb karyerasını davam etdirərək 1994-cü ildə Təbriz Tibb Elmləri Universitetinin rektoru olub və Təbrizdə kardiologiya xəstəxanasını idarə edib.

Siyasi Karyera

Pezeşkianın siyasi karyerası 1997-ci ildə islahatçı Məhəmməd Xataminin hökumətində səhiyyə nazirinin müavini təyin edilməsi ilə başlayıb. 2001–2005-ci illərdə səhiyyə və tibbi təhsil naziri vəzifəsini icra edərək İranın səhiyyə sistemində islahatlar həyata keçirib. 2008-ci ildən 2024-cü ilə qədər Təbriz, Osku və Azərşəhr seçki dairələrini parlamentdə təmsil edib, 2016–2020-ci illərdə isə parlament sədrinin birinci müavini olub. İslahatçı mövqeyi, o cümlədən hicabın məcburi olması kimi sosial məhdudiyyətlərin yumşaldılması çağırışları onu mülayim seçicilər arasında populyar edib.

2024-cü ildə Pezeşkian prezident seçkilərinin ikinci turunda qalib gələrək uzun illərdən sonra ilk islahatçı prezident olub. Onun kampaniyası İranın birliyinə və Qərblə danışıqlar yolu ilə sanksiyaların yüngülləşdirilməsinə, o cümlədən nüvə sazişinin bərpasına diqqət yetirib.

Şəxsi Həyat

Pezeşkian şəxsi faciə ilə üzləşib: həyat yoldaşı və oğullarından biri avtomobil qəzasında həlak olub. Onun üç uşağı var: qızı Zəhra analitik kimya üzrə mütəxəssisdir və neft-kimya sənayesində çalışır; oğlu Yusif fizika elmləri doktorudur və Səhənd Texnologiya Universitetində dərs deyir; kiçik oğlu Mehdi isə elektrotexnika üzrə dissertasiya müdafiəsinə hazırlaşır. Pezeşkian təvazökar həyat tərzi və ailə dəyərlərinə sadiqliyi ilə tanınır.

Son Xəbərlər

2025-ci ildə Pezeşkian geosiyasi və iqtisadi çağırışlara fəal cavab verir. Avqustda Ermənistana səfər edərək ikitərəfli əlaqələrin gücləndirilməsini müzakirə edib. O, həmçinin Belarus prezidentindən İranın hava hücumundan müdafiə sisteminin modernləşdirilməsində kömək istəyib ki, bu da beynəlxalq diqqəti cəlb edib. Ölkə daxilində onun islahatçı partiyası sanksiyaların ləğvi müqabilində nüvə proqramını müvəqqəti dayandırmağa çağıran bəyanat verib ki, bu da mühafizəkarlar arasında mübahisələrə səbəb olub. Pezeşkian İsraillə gərginliyin aradan qaldırılmasında ümidini ifadə edərək İranın birliyinin vacibliyini vurğulayıb. Onun iqtisadi təşəbbüsləri Rusiya ilə ticarəti iki dəfə artırmağa və regional əməkdaşlığı inkişaf etdirməyə yönəlib.

Nəticə

Məsud Pezeşkian tibb təcrübəsi ilə islahatçı baxışlarını birləşdirən İran siyasətində unikal fiqurdur. Onun prezidentliyi İran tarixində islahatlar və qlobal dialoq vəd edən yeni səhifə açır. Ali Liderin əsas təsirə malik olduğu sistemdə məhdud səlahiyyətlərə baxmayaraq, Pezeşkian dəyişikliklərə can atır. 2025-ci ildəki fəaliyyətləri mürəkkəb beynəlxalq mənzərədə İranın gələcəyini müəyyənləşdirəcək.