Qərbi Azərbaycan Xronikası: Ayazlı saray, Ayarlı, Ayaslı, Ayğırgöl, Ayğırgöl - türk tarixinin izləri

Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində jurnalist Əsgər İbrahimovun müəllifliyi ilə "Baku TV"də "Hayların hiyləsi - Ayaslı necə Ayqestan oldu?" adlı süjet hazırlanıb.

Süjetdə ermənilərin addəyişmə "terroruna" məruz qalan Ayazlı saray, Ayarlı, Ayaslı, Ayğırgöl toponimləri və Ayğırgöl hidronimi haqqında söz açılır.

Bildirilir ki, Qərbi Azərbaycan ərazilərində əsrlərdən bəri mövcud olan, lakin haylar tərəfindən dağıdılan yaşayış məskənlərinin izlərini müxtəlif yollarla itirmək ermənilər üçün əsas məqsəd olub.

Ayazlı Saray - Dərələyəz mahalında kənd olub. Adı tarixi mənbələrdə qeyd edilir.

Ayarlı - Karpibasar mahalının Üçkilsə, sonralar Eçmiədzin adlandırılan rayonda kənd adıdır. Azərbaycanlılar 1918-ci ildə, eləcə də 1924-1925-ci illərdə sıxışdırılaraq kənddən tamamilə çıxarılıblar. 1978-ci il yanvarın 25-də adı dəyişdirilib Lernamerdz qoyulub.

Ayaslı - Gərnibasar mahalının Qəmərli, sonralar Artaşat adlandırılan rayonda kənd olub. Ermənilər bura 1828-1829-cu illərdə İranın Xoy və Salmas bölgələrindən köçürülüblər. 1918-ci ildə kəndin adı dəyişdirilib Ayqestan qoyulub. 1929-1930-cu illərdə azərbaycanlılar tamamilə qovulublar.

Ayğırgöl - Karpibasar mahalının Üçkilsə, sonralar Eçmiədzin adlandırılan rayonda kənd adıdır. 1978-ci il yanvarın 25-də adı dəyişdirilib Aknaliç qoyulub.

Ayğırgöl - Karpibasar mahalının Üçkilsə, sonralar Eçmiədzin adlandırılan rayonda göl adıdır.

Sonda vurğulanır ki, Qərbi Azərbaycanın bu yaşayış məskənləri də xisləti düşmənçilik toxumu ilə yoğrulan ermənilərin yadlaşdırma siyasətinin qurbanı olub: "Lakin əminik ki, yaranan yeni reallıqlar əsasında əsl gerçəklik - qədim oğuz-türk torpaqlarının sahiblərinin yaxın gələcəkdə doğma yurda qayıdışı, eləcə də yer-yurd adlarının bərpası təmin olunacaq".

Ümumiyyətlə, Qərbi Azərbaycana aid toponimlərin, oykonim, oronim və hidronimlərin öyrənilməsi və təbliği günümüzün reallığı olmaqla yanaşı, gələcək nəsillərin doğma yurd-yuvamıza sahib çıxması baxımından çox böyük məna və əhəmiyyət daşıyır. Çünki bunlar yerli xalqın tarixini, etnoqrafiyasını, coğrafiyasını əks etdirir. Hazırlanan süjetlərdə ermənilər tərəfindən dəyişdirilən Qərbi Azərbaycan toponimlərinin tarixi və etimologiyası araşdırılır, həmçinin yer adlarının mənşəyi, mənası və sonrakı taleyi haqqında məlumat verilir.

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi qədim torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulması, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı, yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray, istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiqləyən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi "XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin", - fikrini əsas tutaraq Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasında irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.