Ölkəsinin və xalqının maraqlarını hər şeydən üstün tutan lider

Ermənistan-Azərbaycan və Rusiya-Ukrayna münaqişələri müxtəlif trayektoriyalar üzrə inkişaf ediblər, lakin hər iki hal xarici təzyiq, diplomatik məhdudiyyətlər və milli təhlükəsizliyin təmin edilməsi zərurəti şərtlərində dövlətlərin və onların liderlərinin strategiyalarını müqayisə etməyə imkan verir.

Azərbaycan onilliklər ərzində Ermənistan tərəfindən işğal edilən ərazilər məsələsində öz mövqeyini beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırmağa çalışırdı. Beynəlxalq institutların məhdud reaksiyasına baxmayaraq, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında ölkə özünün siyasi, hərbi və iqtisadi müstəqilliyini gücləndirmək kursunu seçdi. Bu yanaşma zaman getdikcə Bakıya regionda təsirini artırmağa, güc balansını dəyişməyə və ədalətə - əzəli torpaqları üzərində nəzarətin bərpasına nail olmağa imkan verdi.

Ölkəmizin rəhbərliyinin strategiyası ondan ibarət idi ki, qərarların avtonomluğuna stavka edirdi və hər şeyi uzunmüddətli perspektivdə nəzərdən keçirirdi. Dövlət başçısı İlham Əliyev tərəfindən atılmış addımları və qəbul edilmiş qərarları təhlil edərək, onun strategiyasının bir neçə əsas faktorunu müəyyən etmək olar:

- Hərbi potensialın tədricən artırılması: ölkə hərbi infrastrukturunu inkişaf etdirirdi və silahlı qüvvələrini modernləşdirirdi ki, bu da müstəqilliyi və gələcək üçün möhkəm təməli təmin etdi;

- Ardıcıl xarici siyasət: Bakı uzun müddət beynəlxalq platformalarda özünün ədalətli mövqeyinin tanınmasına çalışdı, hətta artıq keçmişdə qalan Qarabağdakı münaqişə vaxtı böyük beynəlxalq oyunçular aktiv addımlar atmadıqları və ikili standartlar nümayiş etdirdikləri zaman belə;

- İqtisadi güclənmə təsir aləti kimi: enerji layihələri və nəqliyyat dəhlizləri Azərbaycanın qlobal səviyyədə rolunu gücləndirdi və ölkənin etibarlı tərəfdaş kimi nüfuzunu artırdı;

- Uyğun məqamı gözləmək: Azərbaycan hərbi gücdən yalnız Ermənistanın təxribatına cavab olaraq və əsas oyunçuların Cənubi Qafqazdakı status-kvonu dəyişdirmək istəməməsi səbəbindən diplomatik nizamlanma üçün illərlə davam edən səylər uğursuz olduqda istifadə edib.

Beləliklə, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında respublikanın strategiyası ölkənin potensialının uzunmüddətli gücləndirilməsinə və qərarların xarici zəmanətlərdən deyil, öz imkanlarından çıxış edərək qəbul edilməsinə əsaslanırdı.

Ukraynada 2014-cü ildən sonra vəziyyət prinsipial fərqli bir geosiyasi mühit şərtlərində inkişaf edirdi.

Silahlı qüvvələrdə islahatlar aparmaq və dövlət institutlarını modernləşdirmək cəhdlərinə baxmayaraq, Kiyev strategiyanı xarici siyasət arxitekturasından güclü dərəcədə asılı şəkildə qurmağa məcbur idi, o cümlədən:

- beynəlxalq razılaşmalarla təsbit olunmuş təhlükəsizlik zəmanətləri;

- tərəfdaşların iqtisadi və hərbi dəstəyi;

- Avro-Atlantik strukturlara inteqrasiya.

Bu model beynəlxalq institutların təcavüzə qarşı minimum səviyyədə çəkindirməni təmin edəcəkləri fərziyyəsinə əsaslanırdı. Lakin Rusiyanın tammiqyaslı işğalı bu cür gözləntilərin məhdudluğunu nümayiş etdirdi: Ukrayna öz resursları ilə təhdidin miqyası arasında ciddi uyğunsuzluqla üzləşdi.

Həmçinin mühüm faktor o oldu ki, Ukrayna dövlətçiliyi islahatlar prosesində idi, daxili siyasi fikir ayrılıqları isə uzunmüddətli strategiyaların formalaşdırılmasını çətinləşdirirdi.

Azərbaycan və Ukraynanın strategiyalarını müqayisə etdikdə iki əsas fərqi müəyyən etmək olar:

- öz güclərinə arxalanma səviyyəsi:

Azərbaycan uzun müddət ərzində qərarların qəbul edilməsində müstəqilliyə stavka edirdi və ancaq özünə güvənirdi. Prezident və Ali Baş Komandan İlham Əliyevin uzaqgörən siyasəti və xalq-iqtidar birliyi sayəsində ölkəmiz İkinci Qarabağ müharibəsində nəinki böyük Qələbəyə nail ola bildi, həmçinin bundan sonra Cənubi Qafqazda ortaya çıxan reallıqların, təxminən, 30 il müddətində hadisələrin bu cür gedişatına qarşı çıxan, Azərbaycanın ədaləti bərpa etməsinin və regionu xarici təsirdən qurtarmasının qarşısını almaq üçün əllərindən gələni edənlər tərəfindən qəbul edilməsinə müvəffəq oldu.

Ukrayna isə beynəlxalq zəmanətlərə ümid edirdi ki, bu da onun strategiyasında zəif elementlərdən birinə çevrildi. Axı bəzən ən etibarlı müttəfiqlərin kritik vacib qərarların qəbulunda gecikmələrinə və bəzən isə ümumiyyətlə ən həlledici anda üz döndərmələrinə dair çoxsaylı nümunələr var idi.

- diplomatiyanın və hərbi potensialın sinxronlaşdırılma səviyyəsi:

Azərbaycan diplomatik fəaliyyəti hərbi imkanların artımı ilə birləşdirərək, uzunmüddətli hazırlıqlar aparırdı.

Öz növbəsində, Ukrayna özünün hərbi sektorunun modernləşdirilməsini başa çatdırmamışdan əvvəl eskalasiyaya cəlb olundu.

İki münaqişənin müqayisəsi göstərir ki, dövlətin strategiyasının təhdid şərtlərində uğuru bir sıra faktorlardan asılıdır: milli resursların miqyası, uzunmüddətli hazırlıq aparmaq qabiliyyəti, daxili və xarici dəstəyin balansı, eləcə də beynəlxalq mühitin konfiqurasiyası.

Azərbaycanın təcrübəsi muxtar imkanların gücləndirilməsinə və ardıcıl xarici siyasətə əsaslanan bir model nümayiş etdirir.

Ukrayna təcrübəsi qlobal təhlükəsizlik sisteminin qeyri-effektiv olduğu şəraitdə beynəlxalq zəmanətlərdən asılı olan dövlətlərin çətinliklərini əks etdirir.

Uzunmüddətli münaqişə şərtlərində Azərbaycan Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında ardıcıl olaraq praqmatik və uzunmüddətli məqsədlərə əsaslanan dövlət siyasəti yürüdürdü. Bu hərəkət xətti milli resursların tədricən güclənməsinə və ölkənin beynəlxalq arenada siyasi çəkisinin artmasına gətirib çıxardı. İmkanlar balansı dəyişdikcə aydın oldu ki, əvvəlki status-kvo dayanıqlılığını itirir və onu qorumaq cəhdləri artıq dəstək tapmır.

Nəticə etibarilə, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan Silahlı Qüvvələri ərazi bütövlüyünün və suverenliyinin bərpasına nail oldu. Bunun əhəmiyyətli nəticəsi beynəlxalq aktorların sonrakı dəyişiklikləri və regional reallığın yeni konfiqurasiyasını qəbul etmək məcburiyyətində qalmaları oldu.

Bu reallıq İlham Əliyevin - vətənpərvər lider, ölkəsinin və xalqının maraqlarını hər şeydən üstün tutan güclü, xarizmatik və uzaqgörən dövlət başçısının - sayəsində mümkün oldu.

Bu gün Ukraynanın faciəsinin əsasında yatan başlıca faktor məhz belə bir liderin olmamasıdır.

Oxu.Az