Onkoloji xəstəliklər (xərçəng)

Onkoloji xəstəliklər və ya xərçəng, hüceyrələrin nəzarətsiz böyüməsi ilə xarakterizə olunan və bədəndə yayıla bilən xəstəliklər qrupudur. 2025-ci ildə xərçəng dünya üzrə ölüm səbəbləri arasında aparıcı yerlərdən birini tutmağa davam edir, lakin tibbdəki irəliləyişlər diaqnoz və müalicənin yaxşılaşdırılmasına ümid verir. Bu məqalə onkoloji xəstəliklərin səbəbləri, müasir diaqnostika metodları, müalicə üsulları, profilaktika strategiyaları və xərçənglə mübarizədə yeni tendensiyalar haqqında məlumat verir.

Onkoloji Xəstəliklərin Səbəbləri

Onkoloji xəstəliklər hüceyrələrin DNT-sindəki mutasiyalar nəticəsində yaranır ki, bu da onların nəzarətsiz bölünməsinə səbəb olur. Əsas risk faktorları bunlardır:

• Genetik Meyl: BRCA1 və BRCA2 kimi irsi mutasiyalar döş və yumurtalıq xərçəngi riskini artırır.

• Həyat Tərzi: Siqaret çəkmə, həddindən artıq spirt istehlakı, qeyri-sağlam qidalanma və aşağı fiziki aktivlik xərçəngin inkişafına kömək edir.

• Ətraf Mühit Faktorları: Ultrabənövşəyi şüalar, radiasiya, kimyəvi maddələr və çirklənmiş hava xəstəlik riskini artırır.

• İnfeksiyalar: İnsan papilloma virusu (HPV) və ya hepatit C kimi viruslar uşaqlıq boynu və qaraciyər xərçəngi ilə əlaqələndirilir.

• Yaş: Xərçəng riski xüsusilə 50 yaşdan sonra artır.

Azərbaycanda ağciyər, döş və mədə xərçəngi ən çox yayılmış növlər olaraq qalır.

Onkoloji Xəstəliklərin Diaqnozu

Erkən diaqnoz müalicənin uğurlu nəticələrini xeyli artırır. 2025-ci ildə aşağıdakı diaqnostika metodları geniş istifadə olunur:

• Skrininq: Mammoqrafiya, kolonoskopiya və PSA testləri xərçəngi erkən mərhələlərdə aşkar etməyə kömək edir.

• Biopisya: Diaqnozu təsdiqləmək üçün toxuma analizi.

• Genetik Testlər: Riskə və ya müalicəyə təsir edən mutasiyaları müəyyənləşdirir.

• Süni İntellekt: Tibbi görüntüləri təhlil edərək şişləri dəqiq aşkar edir.

• Maye Biopisiyası: Qanda sirkulyasiya edən şiş hüceyrələrini aşkar etmək üçün qan analizi.

Azərbaycanda onkodiaqnostika mərkəzləri getdikcə daha müasir avadanlıqlarla təchiz olunur.

Onkoloji Xəstəliklərin Müalicəsi

Xərçəngin müalicəsi növündən, mərhələsindən və xəstənin vəziyyətindən asılıdır. Əsas metodlar bunlardır:

• Cərrahiyyə: Erkən mərhələlərdə şişin çıxarılması.

• Kimyaterapiya: Xərçəng hüceyrələrini məhv etmək üçün dərmanların istifadəsi.

• Şüa Terapiyası: Şişləri məhv etmək üçün radiasiyadan istifadə.

• İmmunoterapiya: İmmun sistemini xərçənglə mübarizə üçün stimullaşdırır.

• Hədəflənmiş Terapiya: Xərçəng hüceyrələrinin spesifik molekullarına təsir edən dərmanlar.

2025-ci ildə şişin genetik profilinə əsaslanan fərdiləşdirilmiş tibb standart halına gəlir və müalicənin effektivliyini artırır.

Profilaktika və Məlumatlılıq

Profilaktika xərçənglə mübarizədə mühüm rol oynayır. Tövsiyələrə aşağıdakılar daxildir:

• Sağlam Həyat Tərzi: Balanslaşdırılmış qidalanma, müntəzəm fiziki aktivlik və siqaretdən imtina.

• Müntəzəm Müayinələr: Risk qrupları üçün illik skrininqlər.

• Vaksinasiya: HPV və hepatit B-yə qarşı vaksinlər müəyyən xərçəng növlərinin riskini azaldır.

• Ətraf Mühitə Qarşı Məlumatlılıq: Asbest kimi kanserogenlərlə təmasdan qaçınma.

Azərbaycanda təhsil proqramları və pulsuz skrininqlər daxil olmaqla məlumatlılığı artırmaq üçün kampaniyalar aparılır.

2025-ci ilin Tendensiyaları

2025-ci ildə onkologiya sahəsində əhəmiyyətli irəliləyişlər müşahidə olunur. Süni intellekt diaqnostikanı sürətləndirir, yeni immunoterapiya dərmanları isə yüksək effektivlik nümayiş etdirir. CRISPR kimi gen redaktə texnologiyaları klinik sınaqlardadır. Azərbaycanda qabaqcıl müalicə metodlarına çıxış genişlənir və beynəlxalq əməkdaşlıq innovasiyaların tətbiqini asanlaşdırır.

Sosial şəbəkələr xərçəng haqqında məlumatlılığı artırır, profilaktika tövsiyələri və sağ qalanların hekayələrini paylaşır. “Xərçəngə Qalib Gəlmək Mümkündür” kimi kampaniyalar insanları erkən diaqnoza ruhlandırır.

Nəticə

Onkoloji xəstəliklər ciddi problem olaraq qalır, lakin 2025-ci ildə tibbi irəliləyişlər ümid verir. Erkən diaqnoz, fərdiləşdirilmiş müalicə və profilaktika həyatları xilas edir. Azərbaycanda və dünyada müasir texnologiyalara çıxış və məlumatlılıq xərçənglə mübarizəni daha effektiv edir. Bu gün sağlamlığınıza diqqət yetirmək uzun və dolğun həyata doğru atılmış addımdır.