Ramiz İsmayılov: "Qərbi Azərbaycanın 200-dən çox kəndinin sakini Sumqayıtda məskunlaşıb"

Bu gün Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsi çərçivəsində növbəti veriliş efirə gedib.

Jurnalist Rufik İsmayılovun müsahibi Qərbi Azərbaycan İcmasının Sumqayıt şəhər nümayəndəliyinin sədri Ramiz İsmayılov olub.

O, doğulub boya-başa çatdığı Haqqıxlı kəndindən söhbət açıb. Bildirib ki, Haqqıxlı Qaraqoyunlu mahalının cənub-qərbində, Karvansaray rayonunda, Ağstafa çayının kənarında, Qazax-Dilican şose yolunun cənub-qərbində, Ağqayanın aşağı hissəsində, magistral yoldan 4 kilometrlik məsafədə yerləşib.

Onun sözlərinə görə, Dilican dərəsinin ən gözəl və tarixi yaşayış məntəqəsi olan, Göyçənin giriş qapısı sayılan bu kənddə 1988-ci il deportasiyasına qədər ancaq azərbaycanlılar yaşayıblar.

Kəndin adının etimologiyasından danışan R.İsmayılov söyləyib ki, bəzi mənbələrə görə, Haqqıxlı türk mənşəli haqqıx sözündən əmələ gəlib. Haqqıx əsasən qırmızı rəngə çalan qiymətli bərk mineral, bəzək daşı anlamında işlədilib. Haqqıxlı isə haqqıx daşı çox olan yer anlamını ifadə edib. Alimlərin iddiasına görə, kəndin yuxarı hissəsində bəzəkli daşların çox olması deyilənləri təsdiqləyir. Tədqiqatçılar ikinci bir nümunə kimi kəndin adının toponim haqq sözündən əmələ gəlməsi fikrini irəli sürüblər. Guya ki, haqqıxlılıların ulu babaları Xəlil ağa adlı bir zülmkara boyun əyməyərək əvvəllər yaylaq kimi istifadə etdikləri bu ərazilərə gəlib, yurd-yuva salıb və həmişə də özlərini haqlı, ədalətli sayaraq, "biz haqqıx" deyiblər. Həmin insanların saldığı kənd də onların bu ifadəsinə uyğun olaraq "haqqın, ədalətin tərəfdarları" anlamında Haqqıxlı adlanıb. Kənd yaxınlığındakı meşəlik ərazidə tarixi yaşayış məskəninin, kilsələrin olması onu deməyə əsas verir ki, Haqqıxlı Karvansarayın ən qədim yaşayış məntəqələrindən biridir.

Sumqayıt şəhər nümayəndəliyinin sədri ötən əsrdə Karvansaray rayonunda, o cümlədən Haqqıxlıda ermənilərin törətdiyi vəhşiliklər barədə də danışıb. Deyib ki, daşnaklar 1918-ci ildə Haqqıxlının 75 nəfər sakinini tövləyə salıb yandırıblar. Sovet Ermənistanı dövründə isə azərbaycanlı kadrlar işlə təmin olunmayıb, hər addımda ayrı-seçkiliyə məruz qalıblar. R.İsmayılov SSRİ dövründə kəndin adının dəyişdirilərək Hovk qoyulmasına da diqqət çəkib. Bildirib ki, Azərbaycanı ilk Xalq şairi Səməd Vurğun vaxtilə öz şeirlərində Dilican dərəsini vəsf edib.

İcma rəhbəri Sumqayıt şəhər nümayəndəliyinin fəaliyyətinə də toxunub. Söyləyib ki, Qərbi Azərbaycanın 26 rayonunun 200-dən çox kəndinin sakini 1988-ci il deportasiyasından sonra məhz Sumqayıtda məskunlaşıb. Ötən bir il ərzində soydaşlarımızla çoxsaylı görüşlər keçirilib, yüksək səviyyədə təşkilatlanma işləri görülüb. İndiyə qədər nümayəndəlik 53 tədbir keçirib. R.İsmayılov valideynlərinin Vətən həsrəti ilə dünyalarını dəyişməsini təəssüflə xatırladıb. Qeyd edib ki, hazırda soydaşlarımız ata-baba yurdlarına qayıtmaq istəyirlər.

Xatırladaq ki, Qərbi Azərbaycan Xronikası layihəsinin məqsədi tarixi torpaqlarımızın adının yaşadılması, tanıdılması, həmçinin azərbaycanlıların ermənilər tərəfindən deportasiyaya məruz qoyulması, həmin ərazilərdə mövcud olmuş, lakin adı silinən toponimlərin, saysız-hesabsız yeraltı və yerüstü maddi mədəniyyət nümunələri - qədim yaşayış məskənləri, nekropollar, kurqanlar, qala, saray və istehkam qalıqları, karvansaralar, körpülər, qəbirüstü sənduqələr, xaçdaşlar, at-qoç heykəlləri, məbəd, kilsə, məscid, pir və ocaqların üzə çıxarılması, həmin ərazinin təmiz oğuz-türk məskənləri olduğunu təsdiq edən faktların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasıdır.

Həmçinin Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı dediyi "XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edən xəritə bir daha onu göstərir ki, Qərbi Azərbaycan tarixi Azərbaycan diyarıdır, şəhərlərin, kəndlərin adları Azərbaycan mənşəlidir və biz yaxşı bilirik ki, indiki Ermənistan ərazisində tarix boyu Azərbaycan xalqı yaşayıb. İndi əsas vəzifə ondan ibarətdir ki, dünya ictimaiyyəti də bunu bilsin", - fikrini əsas tutaraq, Qərbi Azərbaycan İcmasının hazırladığı Qayıdış Konsepsiyasından irəli gələn vəzifələrin təbliğidir.

Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycanla bağlı tarixçilərin, araşdırmaçıların düşüncələrini, deportasiyaya məruz qalmış şəxslərin həyat hekayəsini işıqlandırmaqdır.

Veriliş oktyabrın 7-də saat 19:30-da "Baku TV"nin efirində və saat 21:30-da "YouTube" kanalında yayımlanıb.