Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR)

SOCAR, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Neft Şirkəti, ölkənin və regionun enerji sektorunun aparıcı oyunçusudur. 1992-ci ildə təsis edilmiş şirkət neft və qazın kəşfiyyatı, hasilatı, emalı və nəqli ilə məşğul olaraq Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyini təmin edir və Avropa və Asiyaya ixrac edir. 2025-ci ildə SOCAR qlobal mövcudluğunu genişləndirir, yaşıl enerjiyə və rəqəmsallaşmaya sərmayə qoyur. Bu məqalə şirkətin tarixini, əsas layihələrini, nailiyyətlərini və cari hadisələrini araşdıraraq SOCAR-ın qlobal energetikadakı rolunu vurğulayır.

Tarix və İnkişaf

SOCAR 13 sentyabr 1992-ci ildə Azərbaycan prezidentinin fərmanı ilə SSRİ-nin dağılmasından sonra neft və qaz aktivlərini idarə etmək üçün yaradılıb. Şirkət Sovet infrastrukturunu, o cümlədən Bakı neft emalı zavodunu və qaz kəmərləri şəbəkəsini miras alıb. 1994-cü ildə Azəri-Çıraq-Günəşli (AÇG) yatağının işlənməsi üzrə “Əsrin Müqaviləsi” BP, ExxonMobil və digər investorları cəlb edərək Azərbaycanın iqtisadi artımının təməlini qoyub.

2025-ci ilə qədər SOCAR milli operatordan qlobal oyunçuya çevrilib. Türkiyə, İtaliya, Gürcüstan və Ukraynada törəmə şirkətləri ilə minlərlə yanacaqdoldurma məntəqəsi və neft-kimya zavodlarını idarə edir. 2035-ci ilə qədər korporativ strategiya rəqəmsallaşma, davamlılıq və diversifikasiyaya, o cümlədən bərpa olunan enerji mənbələrinə fokuslanır.

Əsas Fəaliyyət Sahələri

SOCAR neft və qaz sənayesinin bütün dövrünü əhatə edir:

• Kəşfiyyat və Hasilat: Şirkət Xəzər dənizində 20-dən çox yatağı işləyir, gündə təxminən 800 min barel neft hasilatı edir. 2025-ci ildə SOCAR İsraildə qaz kəşfiyyatı üçün lisenziyalar alıb, Tamar yatağına 1,25 milyard dollar sərmayə qoyub.

• Emal və Neft-Kimya: Bakıdakı yeganə neft emalı zavodu illik 6,5 milyon ton neft emal edir və 2025-ci ilin aprelində yanğından sonra təmirdən sonra fəaliyyətə başlayıb. SOCAR Türkiyədə Petkim-ə sahibdir və Türk neft-kimya sənayesinə 7 milyard dollar sərmayə planlaşdırır.

• Nəql və İxrac: Cənubi Qafqaz Boru Kəməri (BTE) və TANAP-ı idarə edir, Avropaya qaz tədarük edir. 2025-ci ildə Gürcüstana qaz ixracı 50,6% artaraq 770 milyon kubmetrə çatıb.

• Qlobal Mövcudluq: SOCAR Energy Switzerland 2025-ci ilin mayında ilk elektrik avtomobil şarj stansiyasını işə salıb. Şirkət Avropa və Asiyada yanacaqdoldurma məntəqələri şəbəkəsini genişləndirir.

Əsas Layihələr və Nailiyyətlər

SOCAR çoxsaylı meqa-layihələr həyata keçirib. TANAP və TAP Avropaya Azərbaycan qazını tədarük edərək Rusiyadan asılılığı azaldır. 2025-ci ildə SOCAR ExxonMobil ilə dənizdə külək enerjisi üzrə memorandum imzalayıb. Şirkət İsrailin Tamar qaz yatağında 10% pay alıb və İtaliyanın Italiana Petroli rafinerisini 2,5 milyard avroya satın alaraq İtaliyanın ən böyük yanacaqdoldurma şəbəkələrindən birinə nəzarət edir.

Nailiyyətlərə 2025-ci ilin ilk yarısında rekord 4,1 milyon ton neft ixracı daxildir. SOCAR Dünya İqtisadi Forumu ilə rəqəmsallaşma üzrə əməkdaşlıq edir və Azərbaycanda Dördüncü Sənaye İnqilabı Mərkəzini (C4IR) işə salıb. Şirkət həmçinin Qarabağda külək fermalarına sərmayə qoyur.

Çətinliklər və Perspektivlər

SOCAR çətinliklərlə üzləşir, məsələn, Ukraynadakı obyektlərinə hücumlar (2025-ci ilin avqustunda Rusiya Odessadakı neft anbarına zərbə endirib). Buna baxmayaraq, şirkət Aralıq dənizi regionunda mövcudluğunu genişləndirərək riskləri diversifikasiya edir. Perspektivlər bərpa olunan enerji və rəqəmsallaşma artımını əhatə edir, 2050-ci ilə qədər karbon neytrallığına nail olmaq hədəfi ilə.

2025-ci ilin Son Xəbərləri

2025-ci ildə SOCAR Türkiyə ilə Suriyaya qaz tədarükünə dair Kilis-Ələppə boru kəməri vasitəsilə müqavilə imzalayıb. Sentyabrda İtaliyada Gruppo API-ni satın alaraq Avropadakı mövqeyini gücləndirib. SOCAR IFC ilə dənizdə külək enerjisi üzrə memorandum imzalayıb. Prezident Rövşən Nəcəf 2035-ci il strategiyasında rəqəmsallaşmanı prioritet adlandırıb. Bu addımlar Azərbaycanın qlobal enerji liderliyini vurğulayır.

Nəticə

SOCAR Azərbaycanın enerji gücünün lokomotividir, ənənələri və innovasiyaları birləşdirir. 2025-ci ildə şirkət yaşıl texnologiyalara və beynəlxalq layihələrə sərmayə qoyaraq təsirini genişləndirir. Onun qlobal energetikadakı rolu SOCAR-ı davamlı gələcəyə keçiddə əsas oyunçu edir.